مسجد ایاصوفیه استانبول؛ جواهری تاریخی و نماد بی بدیل
استانبول، شهری پرجنب‌وجوش و مملو از جاذبه‌های تاریخی و معماری‌های خیره‌کننده است که گردشگران را به سوی خود جذب می‌کند. در این میان، مسجد ایاصوفیه به عنوان یکی از مشهورترین جاذبه‌های استانبول به حساب می‌آید و با محبوبیت فراوان خود به نماد این شهر بدل شده است. اگر قصد خرید بلیط هواپیما و سفر به استانبول را دارید، بازدید از ایاصوفیه را حتماً در برنامه سفر خود قرار دهید. این بنای شگفت‌انگیز چیزی فراتر از یک مسجد ساده است؛ تاریخ، هنر و معماری منحصربه‌فرد آن، این مجموعه را به یک شاهکار جهانی تبدیل کرده است.
به منظور اطلاعات کامل از دیدنی های استانبول، پیشنهاد میکنیم مقاله صفر تا صد استانبول و جاهای دیدنی استانبول را هم مطالعه فرمایید.
چرا باید از مسجد و موزه ایاصوفیه بازدید کنید؟
ایاصوفیه، یادگاری ارزشمند از امپراتوری بیزانس، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین کلیساهای دوران گذشته استانبول شناخته می‌شود. امروزه، این بنای تاریخی نه تنها یکی از پربازدیدترین جاذبه‌های استانبول است، بلکه با شکوه و عظمت خود، هر ساله گردشگران بسیاری را به سوی خود می‌کشاند.
ایاصوفیه: مسجد یا موزه؟
آیا ایاصوفیه مسجد است یا موزه؟ شاید برای شما نیز این سؤال پیش آمده باشد. حقیقت این است که ایاصوفیه هر دو است. در طول تاریخ، ایاصوفیه ابتدا به عنوان کلیسا ساخته شد، سپس به مسجد تبدیل شد و مدتی هم به عنوان موزه فعالیت کرد. امروزه این بنای تاریخی به عنوان مسجد نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما همچنان جذابیت‌های موزه‌ای خود را حفظ کرده است.
تاریخچه ایاصوفیه (تاریخ پرفراز و نشیب ایاصوفیه) : از کلیسا تا مسجد
ایاصوفیه در سال ۳۶۰ میلادی به عنوان کلیسای اعظم، نزدیک کاخ کنستانتین، بنا شد و به یکی از مهم‌ترین کلیساهای امپراتوری روم تبدیل گشت. این بنا تا دوران امپراتور ژوستینین یکم سه بار بازسازی شد تا اینکه در سال ۵۳۷ میلادی، ژوستینین تصمیم گرفت کلیسای اعظم را با شکوه و جلال بیشتری بازسازی کند. در این زمان، از مرمرهای سفید و کاشی‌های رنگارنگ برای تزئین دیوارهای کلیسا استفاده شد.
با فتح استانبول توسط محمد فاتح در سال ۱۴۵۳، کاربری ایاصوفیه به مسجد تغییر یافت. در این دوران، مناره‌ها، محراب و سایر نمادهای اسلامی به این بنا افزوده شد. ایاصوفیه تا قرن بیستم همچنان به عنوان مسجد باقی ماند تا اینکه در سال ۱۹۳۵، مصطفی کمال آتاتورک آن را به موزه تبدیل کرد.
اما در تابستان ۲۰۲۰، دولت ترکیه دوباره تصمیم گرفت ایاصوفیه را به عنوان مسجد مورد استفاده قرار دهد. این تغییرات متعدد در کاربری ایاصوفیه باعث شده است که این بنا برای افراد با ادیان مختلف به عنوان مسجد، کلیسا یا موزه شناخته شود. این تاریخ پرفراز و نشیب، ایاصوفیه را به مکانی تبدیل کرده که در آن می‌توان همزمان سبک‌های معماری اسلامی و مسیحی را مشاهده کرد.
معماری شگفت‌انگیز مسجد و موزه ایاصوفیه استانبول
مسجد ایاصوفیه که در ابتدا به عنوان کلیسای عظیمی به دستور امپراتوران رومی ساخته شد، یکی از شاهکارهای معماری تاریخی استانبول است. طراحی اولیه این بنا توسط دو معمار رومی به نام‌های آنتیموس ترالسی و اسیدروس میلتوسی انجام شد که بین سال‌های ۵۳۲ تا ۵۳۷ میلادی، کلیسای ایاصوفیه را ساختند. کلیسا دارای یک محراب و دو محوطه ورودی بود و طول آن حدود ۱۰۰ متر و عرض آن ۷۰ متر بود. یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های آن گنبد مرتفعی به ارتفاع ۵۵٫۶ متر بود که مرکز ساختمان را تزئین می‌کرد.
پس از فتح استانبول توسط عثمانی‌ها، گنبد، مناره‌ها و نمادهای اسلامی به طرح کلیسا افزوده شد و این بنا به مسجد تبدیل شد. یکی از شگفتی‌های معماری مسجد ایاصوفیه، هماهنگی دقیق طاق‌ها و ستون‌ها و همچنین پنجره‌هایی است که نور طبیعی خورشید را به زیبایی به داخل هدایت می‌کنند. گنبد اصلی عمقی ۱۸ متری دارد و ارتفاع آن از سطح زمین به ۵۶ متر می‌رسد.
در سال ۱۹۳۵، این بنا بازسازی و به عنوان موزه افتتاح شد. امروزه، ایاصوفیه به عنوان ترکیبی از معماری مسیحی و اسلامی، بازدیدکنندگان را از سراسر جهان به خود جذب می‌کند.
بخش‌های مختلف مسجد و موزه ایاصوفیه استانبول
ایاصوفیه، بنای عظیمی است که هر بخش آن روایتگر دوره‌های مختلف تاریخی از امپراتوری روم تا عثمانی است. اگر قصد خرید بلیط تهران به استانبول را دارید، آشنایی با بخش‌های مختلف این شاهکار معماری به شما کمک می‌کند تا چیزی از جاذبه‌های آن را از دست ندهید.
گنبد ایاصوفیه از همان آغاز، ایاصوفیه بنایی عظیم بود و سقف و گنبد آن نیز باید متناسب با شکوه بنا طراحی می‌شد. گنبد اصلی با ارتفاع ۵۵٫۶ متر و قطر ۶۰ متر ساخته شده و از موادی چون مرمر، سنگ و آجرهای سبک اما مقاوم بهره گرفته است. پس از زلزله‌ای که سقف آن را فرو ریخت، معماران در بازسازی گنبد، ابعاد آن را کوچک‌تر کرده و ۴۰ پنجره به آن افزودند. همچنین در دوره عثمانی، آیات قرآن با خوشنویسی‌های زیبا بر روی گنبد نوشته شد.
موزاییک‌ها و کاشیکاریهای ایاصوفیه؛ از مسیحیت تا اسلام ایاصوفیه به عنوان یک بنای مذهبی، موزاییک‌ها و کاشی‌کاری‌هایی دارد که هم نمادهای مسیحیت و هم نمادهای اسلامی را به نمایش می‌گذارند. در بخش‌هایی از بنا، شمایل حضرت مریم، مسیح و لئوی ششم دیده می‌شود. همچنین در اطراف محراب، کاشیکاریهای آبی با آیات قرآن مانند آیت‌الکرسی وجود دارند. در برخی کاشی‌ها نیز نقش‌هایی از کعبه و مسجد النبی دیده می‌شود. کتابخانه سلطان محمود اول نیز نمونه‌ای از کاشیکاریهای زیبای ترکی است که نقوش گل‌ها و اسماء حسنی را به تصویر می‌کشد.
این ترکیب از معماری مسیحی و اسلامی، ایاصوفیه را به یکی از برجسته‌ترین جاذبه‌های تاریخی استانبول تبدیل کرده است.
محراب ایاصوفیه: شاهکاری هنری با نقوش خورشید و ستاره
در بخش جنوب شرقی ایاصوفیه، محراب زیبای آن با نقوش خورشید و ستاره خودنمایی می‌کند. جزئیات طلاکاری‌های محراب با شاخه‌های در هم تنیده و برگ‌های کنگر، این بخش را به یک اثر هنری منحصربه‌فرد تبدیل کرده است. در دو طرف محراب، شمعدان‌هایی قرار دارند که یادگار سفر ابراهیم پاشا، وزیر بزرگ سلطان سلیمان، از مجارستان هستند.
منبر ایاصوفیه: تزیینات مرمرین حیرت‌انگیز
در سمت راست محراب، منبر مرمرین و بلند ایاصوفیه قرار دارد که با تزیینات و ظریف‌کاری‌های شگفت‌انگیز، نگاه‌ها را به خود جلب می‌کند. این منبر در قرن شانزدهم به دستور سلطان مراد سوم ساخته شد و یکی از شاهکارهای معماری اسلامی است.
اتاق سلطان: عبادتگاه اختصاصی پادشاهان
در دوران عثمانی، بخشی از ایاصوفیه به اتاق مخصوص سلطان اختصاص یافت که در مراسم و اعیاد مذهبی برای عبادت مورد استفاده قرار می‌گرفت. این اتاق که با مرمر و چوب طلاکاری شده تزیین شده، سقفی با نقوش گیاهان و گل‌ها دارد و در سمت چپ محراب قرار گرفته است. اتاق سلطان در قرن نوزدهم به این مکان منتقل شد.
جایگاه اذان: ماذنه‌های ایاصوفیه
به دلیل عظمت مسجد ایاصوفیه، یک جایگاه اذان کافی نبود، بنابراین این مسجد دارای ۴ ماذنه است که در دوره حکومت عثمانی‌ها به آن افزوده شدند.
باب همایون: درب ویژه امپراتور
در دوران گذشته، پادشاهان از دربی مخصوص به نام باب همایون یا درب امپراتور وارد ایاصوفیه می‌شدند. این درب ۷ متری از چوب بلوط ساخته شده و قابی برنزی دارد. باب همایون تنها برای ورود و خروج پادشاهان و امپراتوران استفاده می‌شد و از مردم عادی جدا بود.
این بخش‌های تاریخی و هنری ایاصوفیه، آن را به یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های استانبول تبدیل کرده است.
درب زیبا: قدیمی‌ترین درب ایاصوفیه
قدیمی‌ترین درب ایاصوفیه، "درب زیبا" نام دارد که قدمتش به قرن دوم میلادی بازمی‌گردد. این درب در ابتدا متعلق به یکی از معابد مشرکان بود که در سال ۸۳۸ میلادی توسط امپراتور تئوفیلوس به ایاصوفیه منتقل شد. پس از انتقال، این درب با عبارت "خدا و مسیح به ما کمک می‌کنند" مزین شد.
درب مرمرین: ورود اشراف
درب مرمرین یکی دیگر از ورودی‌های ایاصوفیه است که برای عبور و مرور مقامات و اشراف استفاده می‌شد. این درب دو لنگه دارد؛ یکی نماد بهشت و دیگری نماد جهنم. پشت این درب، محوطه‌ای وجود دارد که در دوران امپراتوری روم محل برگزاری جلسات مهم بوده است.
امفالیون: دایره‌های سحرآمیز
در بخش خاصی از ایاصوفیه، محوطه‌ای با نوار قرمز رنگ کشیده شده است که درون آن مجموعه‌ای از دایره‌های سنگی وجود دارد. یکی از این دایره‌ها بزرگ‌تر از بقیه است و این مکان در دوران رومیان محل تاج‌گذاری امپراتورها بود.
ستون آرزو: ستون شفا بخش
در بخش غربی ایاصوفیه، "ستون آرزو" قرار دارد که بخش پایینی آن با صفحاتی برنزی پوشانده شده و در مرکز آن دایره‌ای طلایی به چشم می‌خورد. بازدیدکنندگان با قرار دادن دست خود داخل دایره طلایی، آرزو می‌کنند. این ستون به "سطوح خیس" نیز معروف است، زیرا پس از لمس، دستتان خیس می‌شود. برخی بر این باورند که این ستون قدرت‌های ماورایی از جمله شفا بخشی دارد.
این بخش‌های تاریخی ایاصوفیه جذابیت‌های این بنای شگفت‌انگیز را برای گردشگران دوچندان می‌کند.
مکعب‌های مرمر ایاصوفیه: شاهدی از تاریخ باستان
هنگامی که از ورودی اصلی ایاصوفیه وارد شوید، در دو طرف ورودی دو مکعب مرمری خواهید دید که قدمتی ۲۳۰۰ ساله دارند. این مکعب‌ها در گذشته برای نوشیدن آب و شربت، به خصوص در اعیاد و مراسمات مذهبی استفاده می‌شدند و اکنون به عنوان یکی از آثار باستانی ایاصوفیه شناخته می‌شوند.
آبخوری‌های تاریخی ایاصوفیه: گواهی از هنر و معماری عثمانی
مجموعه ایاصوفیه دارای چندین آبخوری تاریخی است که قدمتشان به قرون هفدهم و هجدهم بازمی‌گردد. یکی از این آبخوری‌ها به نام "آبخوری سلطنتی" مخصوص استفاده سلطان و اشراف بوده و با گنبدی بزرگ و طاقچه‌های مقرنس‌کاری شده تزئین شده است. شیرهای برنزی آن با آیه‌ای قرآنی که می‌گوید: "ما همه چیز را از آب آفریدیم"، مزین شده‌اند. سایر آبخوری‌ها نیز برای استفاده عموم ساخته شده‌اند و سبک معماری قرون ۱۷ و ۱۸ میلادی را به نمایش می‌گذارند.
سنگ قبر انریکودونالدو: نماد تاریخ ونیزی در ایاصوفیه
یکی از جذابیت‌های نمادین ایاصوفیه، سنگ قبر انریکودونالدو، حاکم ونیزی است. با اینکه محل دقیق دفن او مشخص نیست و به احتمال زیاد پس از فتح استانبول توسط عثمانی‌ها از بین رفته، این سنگ قبر به عنوان نمادی از تاریخ ونیزی در ایاصوفیه به نمایش گذاشته شده است.
مناره‌های ایاصوفیه: شاهکاری از معماری چند دوره‌ای
ایاصوفیه دارای چهار مناره است که هر کدام طی سال‌های مختلف و در دوره‌های متفاوت به این بنا اضافه شده‌اند. این مناره‌ها که ارتفاعی بیش از ۶۰ متر دارند، سبک‌های معماری متنوعی را به نمایش می‌گذارند و هرکدام نشانی از یک دوره تاریخی از قرون پانزدهم تا نوزدهم هستند.
مقبره‌های سلاطین عثمانی: بزرگان تاریخ عثمانی در ایاصوفیه
ایاصوفیه نه تنها یک بنای تاریخی مذهبی، بلکه محلی برای آرامگاه‌های سلاطین عثمانی است. مقبره‌هایی مانند سلطان سلیم دوم، سلطان مراد سوم، سلطان محمد سوم، سلطان مصطفی اول و سلطان ابراهیم در این مجموعه قرار دارند. هر کدام از این مقبره‌ها با سبک معماری خاص دوره خود طراحی شده‌اند، اما مقبره سلطان سلیم دوم به دلیل کاشیکاریهای منحصر به فرد خود از بقیه متمایز است. همچنین، همسران و خانواده‌های سلاطین نیز در این بخش از ایاصوفیه دفن شده‌اند.
حقایق جالب در مورد ایاصوفیه استانبول
تغییر کاربری منحصر به فرد ایاصوفیه
مسجد ایاصوفیه استانبول تنها بنای تاریخی است که به طور رسمی به عنوان مکان عبادت دو دین مختلف، یعنی اسلام و مسیحیت، مورد استفاده قرار گرفته است. این مجموعه عظیم با استفاده از قطعات مختلفی که از نقاط دور و نزدیک همچون آنتالیا و لبنان به استانبول آورده شده، ساخته شده است. در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵، ایاصوفیه به عنوان پربازدیدترین موزه ترکیه با ۳٫۴۷ میلیون بازدید شناخته شد. همچنین، کاشی‌های زیبا و هنرمندانه ایاصوفیه، به ویژه کاشی‌های مقبره سلطان سلیم دوم، در موزه لوور فرانسه نگهداری می‌شود.
پوشش مناسب برای بازدید از ایاصوفیه
از آنجایی که ایاصوفیه از ابتدا به عنوان مکان مذهبی مورد استفاده قرار گرفته است، بازدیدکنندگان باید پوشش مناسب داشته باشند. مردان باید تی‌شرت و شلوار بلند بپوشند و بانوان باید لباسی با یقه بسته و آستین بلند و شلوار بلند بپوشند. هرچند پس از تبدیل ایاصوفیه به موزه، توجه کمتری به پوشش بازدیدکنندگان شده است، اما برای احترام به فرهنگ محلی ترکیه، رعایت این پوشش مناسب همچنان توصیه می‌شود.
قوانین عکاسی در ایاصوفیه
عکاسی در ایاصوفیه مشابه بسیاری از موزه‌های جهانی، نیازمند مجوز خاص است. با این حال، بازدیدکنندگان می‌توانند از برخی قسمت‌های ایاصوفیه، مانند معماری دیوارها و گنبدها، عکس بگیرند و سلفی‌های خاص برای صفحات مجازی خود ثبت کنند.
افسانه‌های سحرآمیز ایاصوفیه؛ گنج‌ها و راه‌های مخفی
ایاصوفیه به خاطر جذابیت‌های تاریخی و معماری خود، داستان‌های شگفت‌انگیزی نیز دارد. یکی از این افسانه‌ها درباره تونل‌هایی است که به گفته‌ها، زیر ایاصوفیه قرار دارند و یکی از آنها به جزیره پرنس می‌رسد. این تونل‌ها به گفته برخی در دوران محاصره قسطنطنیه، برای عبور کشتی‌ها و انتقال گنج‌های ارزشمند به مکان‌های مخفی استفاده می‌شدند. این شایعات با کشف راهرویی باریک که ایاصوفیه را به میدان سلطان احمد و کاخ توپکاپی متصل می‌کند، تقویت شدند، اما به دلیل عدم تمایل وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه به کاوش‌های بیشتر، این افسانه‌ها همچنان در حد حدس و گمان باقی مانده‌اند.
هزینه و زمان پیشنهادی بازدید از مسجد و موزه ایاصوفیه
ساعات و هزینه بازدید
مسجد و موزه ایاصوفیه هر روز به جز دوشنبه‌ها از ساعت ۹ صبح تا ۱۷ بعد از ظهر پذیرای بازدیدکنندگان است. برای بازدید کامل از این مجموعه تاریخی، پیشنهاد می‌شود حدود یک تا دو ساعت زمان اختصاص دهید. هزینه بازدید از ایاصوفیه مانند سایر موزه‌ها شامل بلیط ورودی است. همچنین، ورود برای کودکان زیر ۱۲ سال و مهمانان ادارات وزارت گردشگری رایگان است.
بهترین فصل برای بازدید
فصل مناسب برای بازدید از ایاصوفیه به شرایط آب و هوایی استانبول بستگی دارد. معمولاً بهار و پاییز زمان‌های ایده‌آل برای سفر به استانبول هستند، چرا که علاوه بر هوای مطبوع، فرصت شرکت در جشنواره‌ها و حراج‌های محلی را نیز فراهم می‌آورد. فصل تابستان، به دلیل برگزاری جشنواره‌ها و تورهای مختلف، گران‌ترین فصل برای سفر به استانبول است. اگر به دنبال سفر با هزینه کمتر هستید، پیشنهاد میکنیم مقاله‌ای درباره جاذبه‌های استانبول در فصل زمستان مطالعه کنید.
نحوه دسترسی به ایاصوفیه
برای بازدید از ایاصوفیه، ابتدا باید بلیط هواپیما به استانبول تهیه کنید. پس از ورود به استانبول، به محله سلطان احمد بروید و از آنجا به میدان ایاصوفیه حرکت کنید تا این بنای تاریخی را مشاهده کنید. در صورت نداشتن خودرو شخصی یا عدم امکان کرایه ماشین، می‌توانید از وسایل نقلیه عمومی مانند اتوبوس، تراموا، مترو و تاکسی برای رسیدن به محله سلطان احمد استفاده کنید.
جاذبه‌های نزدیک به مسجد و موزه ایاصوفیه
کاخ توپکاپی: در فاصله 0.0 کیلومتر
حمام خرم سلطان: 0.2 کیلومتر
باسیلیکا سیسترن: 0.3 کیلومتر
موزه باستان‌شناسی استانبول: 0.4 کیلومتر
مسجد سلطان احمد: 0.5 کیلومتر
برج گالاتا: 2.9 کیلومتر
هتل‌های نزدیک به مسجد و موزه ایاصوفیه
هتل سلطان هیل: 2.1 کیلومتر
هتل صبا استانبول: 2.2 کیلومتر
هتل دابل‌تری بای هیلتون استانبول: 3.2 کیلومتر
هتل بوتیک سنت سوفیا استانبول: 3.5 کیلومتر
هتل بست وسترن امپریال پالاس: 5.1 کیلومتر
هتل اورینت اکسپرس: 5.1 کیلومتر
رستوران‌ها و غذاخوری‌های نزدیک به مسجد و موزه ایاصوفیه
رستوران استانبول ترکیش: 0.7 کیلومتر
کافه رستوران شیوا: 0.7 کیلومتر
کافه رستوران وست تاون: 0.5 کیلومتر
رستوران لکر تراس: 3.4 کیلومتر
کافه رستوران یاکاموز تراس: 3.2 کیلومتر
رستوران دریایی فیش هوم آخیرکاپی: 1 کیلومتر
۶ سوال متداول درباره ایاصوفیه و پاسخ‌های آن
1. مسجد و موزه ایاصوفیه چه زمانی باز است؟
o مسجد و موزه ایاصوفیه همه روزه از ساعت ۹ صبح تا ۵ بعد از ظهر به جز روزهای دوشنبه باز است. پیشنهاد می‌شود که برای بازدید از این مکان تاریخی و فرهنگی، یک تا دو ساعت وقت بگذارید تا از تمام بخش‌های آن دیدن کنید.
2. هزینه بلیط ورود به ایاصوفیه چقدر است؟
o هزینه بلیط ورود به ایاصوفیه برای بزرگسالان ممکن است بسته به نوع بلیط و فصل متفاوت باشد. کودکان زیر ۱۲ سال و بازدیدکنندگان مهمان ادارات وزارت گردشگری می‌توانند به صورت رایگان از ایاصوفیه بازدید کنند.
3. چه فصل‌هایی برای بازدید از ایاصوفیه مناسب‌تر است؟
o بهترین زمان برای بازدید از ایاصوفیه معمولاً فصل‌های بهار و پاییز است، زیرا آب و هوای معتدل و مناسب برای گردشگری وجود دارد. تابستان، که فصل شلوغ‌تری است، ممکن است هزینه‌ها و جمعیت بیشتری داشته باشد.
4. چگونه می‌توان به ایاصوفیه رسید؟
o برای رسیدن به ایاصوفیه، می‌توانید بلیط هواپیما به استانبول خریداری کرده و به محله سلطان احمد بروید. از آنجا، با استفاده از اتوبوس، تراموا، مترو یا تاکسی می‌توانید به ایاصوفیه دسترسی پیدا کنید.
5. آیا عکاسی در ایاصوفیه مجاز است؟
o عکاسی در ایاصوفیه معمولاً ممنوع است مگر اینکه مجوز خاصی برای این کار تهیه کنید. با این حال، می‌توانید از برخی بخش‌های ایاصوفیه و معماری‌های خاص آن عکس‌های یادگاری بگیرید.
6. آیا افسانه‌ها و داستان‌های جالبی درباره ایاصوفیه وجود دارد؟
o بله، ایاصوفیه با افسانه‌های جالبی از جمله تونل‌های مخفی و گنج‌های مدفون همراه است. برخی روایت‌ها حاکی از وجود تونل‌هایی هستند که ایاصوفیه را به جزیره پرنس و دیگر نقاط قسطنطنیه متصل می‌کنند، اما این داستان‌ها هنوز به طور رسمی تایید نشده‌اند.
ثبت دیدگاه